Doğumun ardından geçen ilk 6 aylık sürede, bebeğin fizyolojik ve psikososyal ihtiyaçlarını eksiksiz bir şekilde tek başına tamamlayan anne sütü, bebeğin beslenmesinin yanı sıra anne ile bebek arasındaki bağın kurulması açısından da büyük öneme sahiptir.
Unutulmamalıdır ki anne sütü ile beslenmenin faydaları yalnızca anne sütü ile beslenme dönemi ile sınırlı değildir. Çünkü anne sütü, bebeğin ileri yaşam üzerine de büyük ölçüde fayda sağlamaktadır. Bu yüzden sağlıklı yaşamın temellerinin atılmasında anne sütü ile beslenmek son derece önemlidir.
ANNE SÜTÜ İÇERİĞİ
Anne sütü, içerisinde barındırdığı enerji, protein, yağ, karbonhidrat ve bebeğin ihtiyaç duyduğu tüm besin öğelerine sahipliği ile bilinmektedir. Sindirimi kolay ve biyoyararlılığı yüksek düzeyde olan bu mucizevi sıvının üretimi ise hamileliğin ortalarında başlamaktadır. Yenidoğan için en uygun besin olan anne sütünün en önemli özelliklerinden birisi ise her zaman temiz ve taze oluşudur. Bu kusursuz besinin doğum sonrasında içerisinde barındırdığı besin öğelerine göre isimleri ise şu şekildedir:
Kolostrum
Rengi sarıya yakın olan kolostrum süt, doğumdan sonraki ilk 1-5 gün içerisinde salgılanmaktadır. Yüksek miktarda proteini içerisinde barındıran bu süt, yağ ve karbonhidrat bakımından olgun süte göre daha azdır. Kolostrum, bebeği bakteriyel ve viral hastalıklardan koruyan protein, yağda çözünen vitaminler, mineraller ve antikorlar açısından yüksek olmasının yanı sıra, bebeğin gastrointestinal sistemini de immunoglobulinler yardımıyla mukozal bir tabaka oluşturarak kaplamaktadır. Bu sayede bebeğin sindirimine de yardımcı olmaktadır. Dışarıdan gelecek mikroorganizmalara karşı da kalkan görevi gören bu süt, mekonyum olarak da adlandırılan ilk kakayı temizlemektedir. Sarılığa karşı da bebeği koruyan kolostrum, içerisindeki antikorlar ile de bebeğin bağışıklık sistemini güçlendirerek, enfeksiyon ve alerjilere karşı koruyuculuk görevi üstlenmektedir.
Geçiş sütü
Doğum sonrasındaki 6-14 gün aralığında salgılanan süte geçiş sütü adı verilmektedir. Kolostrumla kıyaslandığında, daha çok yağ, laktoz, vitamin ve kalori içeren bu süt, salgılandığı dönemde göğüslerin daha sıkı olmasına neden olur ve ağrı yapabilir. Bu rahatsızlığın önüne geçebilmek için yapılması gereken tek şey ise bebeği düzenli bir şekilde emzirmektir.
Olgun Süt
Doğumdan sonraki 15. günden itibaren salgılanan süte ise olgun süt adı verilmektedir. Laktasyonun sonuna kadar salgılanan bu süt, daha ince yapıdadır ve geçiş sütüne göre daha çok süt içermektedir. Bundan sonraki süreçte bebek büyüdükçe süt içeriği ve miktarı değişim gösterecektir.
YENİDOĞAN BESLENME TAKVİMİ
Bebek dünyaya geldikten sonra 0-6 ay arasında farklı miktarlarda anne sütüne ihtiyaç duymaktadır. Bu ihtiyaçlara göre ay ay bebek beslenmesi şu şekilde olmalıdır:
1 Aylık Bebek Beslenmesi
Dünyaya geldikten sonraki ilk ayı kapsayan bu süreç, anne ve bebek için de en heyecanlı süreçtir. Birbirlerine bağlanma hissi duyulan bu dönemde, bebek 2-3 saatte bir acıkacağı ve mide kapasitesi 125-150 ml olduğu için gün içerisinde 8 ila 12 kere emzirmek gerekmektedir. İlk ay sadece anne sütü ile beslenen bebeğin ise her emzirme esnasında iki memeden de emmesi gerekmektedir. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken en temel şey, anne sütünün yetersiz gelmesi durumunda bebeğe asla keçi sütü ya da inek sütü verilmemesi gerektiğidir. Anne sütü yerine formül mama ile takviye besin vermek bebeğin ihtiyacı olan besinleri alması için yeterli olacaktır. Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise bebeğin gece uyandırılarak da beslenmesidir.
2 Aylık Bebek Beslenmesi
Bebek 2 aylıktan sonra çene kasları güçlendiği için emme süresi kısalacaktır. Bu nedenle günde 7 ila 8 kere emzirmek yeterlidir. Anne sütünün tek başına yetebileceği bu süreçte, anne sütü alamama veya yetersiz gelme durumunda ise mama takviyesi yeterli olacaktır. Annenin bu süreçte dikkat etmesi gereken ilk şey ise bebeği emzirdikten sonra bir süre dik tutmaktır çünkü kusmalar sık sık olabilir. Ayrıca 2. aydan sonra geceleri bebeği emzirmek için uyandırmaya da gerek olmayacaktır. Fakat bebek uyanırsa emzirmek gerekmektedir.
3 Aylık Bebek Beslenmesi
Bebek 3 aylık olduğunda mide kapasitesi 150-180 ml olduğu için günde 5 ila 6 kere emzirmek bebek için tek başına yeterlidir. Ayrıca geceleri de 2 veya 3 kez emzirmek bebeğin ihtiyaç duyacağı besin karşılığını verecektir.
4 Aylık Bebek Beslenmesi
Bebek 4 aylık olduğunda da tek başına anne sütü yeterli gelmeye devam etmektedir. Bu dönemde günde 4 ila 5 kez beslenmeye ihtiyaç duyan bebeğin beslenme süreleri arasındaki süreler de artar. Anne sütünün tek başına yetmediği veya bebeğin emmediği durumlarda ise formül mamalar ile besin ihtiyacı karşılanabilmektedir.
5 Aylık Bebek Beslenmesi
Bebek 5 aylık olduğunda beslenme aralıkları çok daha fazla artacağı için, bu ayda ek gıdaya geçişe hazır olup olmadığını öğrenme süreci başlar. Fakat bu süreç yalnızca bir takip sürecidir ve ek gıdaya başlamak için erken kabul edilir. Bu dönemde anne sütü ya da formül mamalar bebeğin alması gereken tek besin türleri olmalıdır.
6 Aylık Bebek Beslenmesi
Bebek 6 aylık olduğunda mide kapasitesi 180-210 ml olduğu için 3 saatte bir olmak üzere günde 5 ila 6 kez anne sütü ya da formül mamanın yanında, ek gıdaya da başlamak için uygun bir zamandır. Bu dönemde bebeğin ek gıdaya hazır olduğunu gösteren işaretler şu şekildedir:
- Bebeğin çiğneme hareketleri yapmaya başlaması
- Anne-baba tarafından tüketilen besinlere uzanma çabası
- Dik oturması
Tüm bunlar olurken, bebeğin verilen gıdayı dille itmesi, çiğneyememesi ve yutamaması halinde ise bebek için ek gıda döneminin henüz erken olduğu anlaşılmalıdır. Bebeğin ek gıda için hazır olması halinde ise şeftali, elma sonrasında muz ve portakal gibi meyvelerin yanı sıra patates, havuç gibi sebzeler de verilebilir. Fakat şu unutulmamalıdır ki bebeğin ana besin kaynağı 6 aylık olduğunda da anne sütü olmalıdır ve bebek günde en fazla 2 kez ek gıda öğünü almalıdır.
